ក្រមង៉ុយ ឃ្លីប១៣

ក្រមង៉ុយ ឃ្លីប១២

ក្រមង៉ុយ ឃ្លីប១១

ក្រមង៉ុយ ឃ្លីប១០

ក្រមង៉ុយ ឃ្លីប៩

ក្រមង៉ុយ ឃ្លីប៨

ក្រមង៉ុយ ឃ្លីប៧

ក្រមង៉ុយ ឃ្លីប៦

ក្រមង៉ុយ ឃ្លីប៥

ក្រមង៉ុយ ឃ្លីប៤

ក្រមង៉ុយ ឃ្លីប៣

ក្រមង៉ុយ ឃ្លីប២

ក្រមង៉ុយ ឃ្លីប១

កូនមាសឪពុក ខ្សែទី៤ ជំហានទី២

កូនមាសឪពុក ខ្សែទី៤ ជំហានទី១

កូនមាសឪពុក ខ្សែទី៣ ជំហានទី២

កូនមាសឪពុក ខ្សែទី៣ ជំហានទី១

កូនមាសឪពុក ខ្សែទី២ ជំហានទី២

កូនមាសឪពុក ខ្សែទី២ ជំហានទី១

កូនមាសឪពុក ខ្សែទី១ ជំហានទី២

កូនមាសឪពុក ខ្សែទី១ ជំហានទី១

បហានវិន័យចែកជា៥គឺ៖

បហានវិន័យចែកជា៥គឺ៖ តទង្គហានៈ  លះដោយអង្គនោះ គឺខណៈៗ វិក្ខម្ភនប្បហានៈ  លះដោយគ្របសង្កត់(ឈាន) សមុច្ឆេទប្បហានៈ  លះដោយកាត់ផ្តាច់(អរិយមគ្គ) បដិបស្សទ្ធិប្បហានៈ  លះដោយសេចក្តីស្ងប់រម្ងាប់ និស្សរណសប្បហានៈ  លះដោយកិរិយារលាស់ចេញ(និព្វាន)។

សំវរវិន័យចែកចេញជា៥គឺ៖

សំវរវិន័យចែកចេញជា៥គឺ៖ សីលសំវរៈ  សង្រួមក្នុងសីលបាតិមោក្ខ សតីសំវរៈ  សង្រួមដោយសតិក្នុងឥទ្រ្ទិយ៦ ញាណសំវរៈ  សង្រួមដោយបញ្ញាកំណត់ដឹង ខន្តិសំវរៈ  សង្រួមដោយការអត់ធន់(ក្តៅ ត្រជាក់ ជាដើម) វិរិយសំវរៈ  សង្រួមដោយការព្យាយាម

ពាក្យថា«ភគវា»ប្រែតាមបរមត្ថន័យបាន៥យ៉ាងគឺ៖

ពាក្យថា«ភគវា»ប្រែតាមបរមត្ថន័យបាន៥យ៉ាងគឺ៖ ភគវាៈ  ប្រែថាមានព្រះភាគ គឺមានព្រះបារមី។ ភគវាៈ  ប្រែថាកាច់បំបាក់នូវកងកិលេសមានរាគៈជាដើម។ ភគវាៈ  ប្រែថាប្រកបដោយបុញ្ញសិរី។ ភគវាៈ  ប្រែថាសេពនូវទិព្វព្រហ្មវិហារ។ ភគវាៈ  ប្រែថារលាស់ចេញនូវកិរិយាដែលអន្ទោលទៅក្នុងត្រៃភព។

បណ្ឌកគឺខ្ទើយមាន៥ពួកគឺ៖

បណ្ឌកគឺខ្ទើយមាន៥ពួកគឺ៖ អាសិត្តបណ្ឌកោៈ  ខ្ទើយឯណាយកមាត់បៀមអង្គជាតិបុរសដទៃត្រូវទឹកអសុចិស្រោចសេចក្ដីក្ដីក្រហាយក៏រម្ងាប់ទៅ។ ឧសូយបណ្ឌកោៈ  ខ្ទើយឯណាឃើញអជ្ឈាចាររបស់ជនដទៃ កាលសេចក្ដីច្រណែនកើតឡើង សេចក្ដីក្ដៅក្រហាយទើបរម្ងាប់ទៅ។ ឱបក្កមិកបណ្ឌកោៈ  ខ្ទើយឯណាដែលត្រូវគេគ្រាវយកពូជចេញ។ បក្ចបណ្ឌកោៈ  ខ្ទើយឯណាដែលកើតដោយអកុសលកម្មក្នុងបក្ខខ្ទើយឬរនោច។ នបំសកបណ្ឌកោៈ  ខ្ទើយឯណាដែលមិនមានភេទជាស្រី ឬជាប្រុសឲ្យបា្រកដតាំងអំពីបដិសន្ធិមក។ សម្គាល់ៈ   ខ្ទើយពីរប្រភេទខាងលើមិនហាមបព្វជ្ជា ខ្ទើយបីប្រភេទក្រៅនេះហាមមិនឲ្យបព្វជ្ជាឡើយ។ បក្ខបណ្ឌក អាចបព្វជ្ជាបានតែក្នុងបក្ខមិនមែនជាខ្ទើយ …

ឈ្នះខ្លួនឯងប្រសើរជាង

កូនមាសឪពុក! ឪសូមផ្ដល់ពាក្យទូន្មានកូនថា៖                           គប់ពាលពាលនាំទៅរកខុស                         ស្រីប្រុសចូរចាំកុំតាមចង់          គប់ប្រាជ្ញប្រាជ្ញនាំទៅរកត្រង់                         សីលល្អផូរផង់ចង់ត្រឹមត្រូវ។ សេពគប់បាបមិត្តពិតនាំខ្លួន                          អោយខុសផ្ទួនៗកេរ្តិ៍អាស្រូវ កំណើតជាមនុស្សក្រពេកកូវ                         កូនត្រូវស្ដាប់ឪទើបឈ្មោះល្អ។                               «ចង់កសាងខ្លួនកុំឆ្ងាយអ្នកប្រាជ្ញ» កូនមាសឪពុក! កូនត្រូវចាំជានិច្ចថា ការឈ្នះដ៏ក្រៃលែងជាទីបំផុតគឺការឈ្នះចិត្តរបស់ខ…

មុទិតាជាសត្រូវរបស់ឥស្សា

កូនមាសឪពុក! មុទិតាប្រែថាត្រេកអរតាម គឺជាដំណើរនៃចិត្តដែលទន់ភ្លន់ទៅរកអ្នកដទៃនៅពេលដែលអ្នកដទៃបានសុខ ឬបានលាភបានយស។ សូមអោយមុទិតាជាអាភរណៈគឺគ្រឿងប្រដាប់កាយនៃកូនប្រុសស្រីទាំងឡាយ ឪពុកសង្កេតឃើញថាមនុស្សចំនួនច្រើនដោយប្រក្រតីមិនសូវមាននូវមុទិតាជាមួយនឹងអ្នកដទៃឡើយ មុទិតាគឺជាការសម្តែងចេញនូវសេចក្ដីត្រេកអរតាម ពោលគឺរួមត្រេកអរទាំងផ្លូវកាយ ផ្លួវវាចា ទាំងផ្លូវចិត្តជាមួយអ្នកដែលបានជួបប្រសព្វនឹងសេចក្ដីសម្រេចនូវប្រយោជន៍នោះៗ។  មុទិតាប្រែថាត្រេកអរតាម ឥស្សាប្រែថាមិនត្រេកអរតាម ដោយអំណាចនៃចិត្តឫស្សាពោលគឺការច្រណែន។ ចូរកូនចាំទុកថាសត្រូវដ៏សំខាន់របស់មុទិតាគឺឥស្ស…

ការស្រឡាញ់ដោយធម៌មេត្តាកើតឡើងដោយហេតុបួនយ៉ាង

កូនមាសឪពុក! ក្នុងផែនពសុធានេះតាំងពីដើមរហូតមកគ្រប់យ៉ាងជារបស់គូគ្នា មានងងឹតមានភ្លឺ មានល្អមានអាក្រក់ ប្រសិនបើអោយរើសចំពោះរបស់ដែលខ្លួនឯងពេញចិត្តហើយគ្រប់គ្នារមែងប្រាថ្នាតែរបស់ដែលល្អ តែតាមពិតសេចក្ដីប្រាថ្នានោះទាល់តែមានការប្រព្រឹត្តអោយបានត្រឹមត្រូវទើបបាននូវសេចក្ដីល្អបាន។  ការដើរផ្លូវពោលគឺការប្រព្រឹត្តដើម្បីអោយបានសេចក្ដីល្អសមតាមបំណងប្រាថ្នាគឺការស្រឡាញ់អ្នកដទៃ ជាការស្រឡាញ់ដោយសេចក្ដីរាប់អានដោយចិត្តមេត្តា ព្រោះការស្រឡាញ់បែបនេះអាចដោះស្រាយនូវបញ្ហា បានធ្វើអោយលោកនេះមានតែសុខសន្ដិភាព។ មេត្តាជាធម៌សាងលោក និងទ្រទ្រង់លោក ការស្រឡាញ់អ្នកដទៃដោយធម៌មេត…

មនុស្សល្អប្រៀបដូចផ្កាដែលគេចូលចិត្ត

កូនមាសឪពុក! ផ្កាឈើជាទីពេញចិត្តនៃមេឃ្មុំ យ៉ាងណារបស់ស្អុយទាំងឡាយមានលាមក និងសាកសពជាដើមក៏ជាទីពេញចិត្តនៃសត្វរុយយ៉ាងនោះដែរ បើកូនសម្លាញ់របស់ឪពុកមានកាយកម្មល្អ មានវាចារល្អ និងមានចិត្តល្អរមែង ប្រៀបដូចជាផ្កាឈើ តែបើកូនមានកាយកម្មមិនល្អ វាចារមិនល្អ និងចិត្តមិនល្អទេកូនក៏ប្រៀបបាននឹងរបស់ដែលស្អុយដែរ។ កូនមាសឪពុកគប្បីជ្រើសរើសយកដោយខ្លួនឯងតើកូនត្រូវការអោយរុយវារោម ឬត្រូវអោយឃ្មុំមកក្រេប បើកូនត្រូវការអោយឃ្មុំមកទំក្រេបកូនត្រូវបដិបត្តិខ្លួនអោយមានកាយកម្មល្អស្អាត វាចារល្អស្អាត និងចិត្តល្អស្អាត ពោលគឺកូនត្រូវជាមនុស្សមានសីល មានធម៌។

ឧបសគ្គរមែងមកមុននូវសេចក្ដីសម្រេច

កូនមាសឪពុក! ពេលវេលាដែលកន្លងទៅ និងជីវិតឪដែលកន្លងមកនេះជារយៈពេលយូរដែរហើយ។ ជីវិតឪបានឆ្លងកាត់រឿងរ៉ាវនៃជីវិត ឆ្លងកាត់ព្យុះភ្លៀងនៃបញ្ហារាប់មិនអស់ ឆ្លងកាត់សុខទុក្ខ និងឆ្លងកាត់លោកធម៌ផ្សេងៗទៀតដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់។ កូនស្ងួនមាសឪពុកហ្អាយ! ជីវិតរបស់មនុស្សគ្រប់រូប គ្រប់នាម មិនថាមានក្រ ល្អអាក្រក់ឡើយ ជាទីបំផុតនៃជីវិតទាំងអស់គឺត្រូវធ្លាក់ចូលក្នុងការចាស់ ការឈឺ និងសេចក្ដីស្លាប់ជាពិតប្រាកដ។ ក្នុងរយៈពេលជីវិតឪដែលបានកន្លងមកនេះឪបានជួបប្រសព្វ និងបានដឹងរឿងរ៉ាវច្រើនក្នុងលោក ឪមានពាក្យដែលត្រូវប្រាប់កូនអោយបានដឹងចូរកូនប្រុងចាំស្ដាប់។ ជីវិតមនុស្សយើងនឹងបានសុ…

ត្រូវដើរនៅក្នុងផ្លូវធម៌ជានិច្ច

កូនមាសឪពុក! កូនត្រូវចាំទុក៖ មាតាបិតាជាព្រះព្រហ្មរបស់បុត្រធីតា ការដែលធ្វើអោយមាតាបិតាលំបាកចិត្ត តឹងណែន យំបង្ហូរទឹកភ្នែកជាបាបកម្មដ៏ធ្ងន់របស់កូន។ ការជឿស្ដាប់ដំបូន្មានល្អរបស់មាតាបិតារមែងមិនមានការសាបសូន្យឡើយ ពោលគឺមិនចចេសរឹងរូសតែម្យ៉ាងកូននឹងបានល្អគ្រប់យ៉ាង។ ការតបស្នងព្រះគុណដល់អ្នកមានគុណគឺបដិបត្តិតាំងតែអ្នកមានគុណនៅមានជីវិតរហូតដល់ចែកឋាន។ ការបំពេញទួនាទីជាកូនល្អគឺជាការបដិបត្តិធម៌ល្អ កូនល្អត្រូវភ្ញាក់ខ្លួន ត្រូវរហ័សរហួនរវាសរវៃ ត្រវឈានទៅមុខ ត្រូវធ្វើការងារប្រជែងជាមួយពេលវេលាដើម្បីកសាងខ្លួន និងដើម្បីការរីកចម្រើនដល់សង្គមជាតិ។

បុគ្គលមានកត្តញ្ញូតាសម្គាល់ថាជាមនុស្សល្អ

កូនមាសឪពុក! កត្តញ្ញូតាធម៌ជាគុណធម៌សំខាន់ក្នុងភាពជាមនុស្ស ការដឹងគុណ និងការតបគុណអាចគ្រប់គ្រងរក្សាអោយកូនផុតអំពីភាពអាក្រក់ទាំងពួងបាន។ បុគ្គលដែលតបគុណដល់អ្នកដែលមានគុណរមែងមិននិយាយ មិនធ្វើនូវអ្វីដែលជាហេតុអោយអ្នកមានគុណក្ដៅក្រាហាយចិត្តឡើយ។ កត្តញ្ញូតាធម៌ធម៌មានកម្លាំងដ៏ក្រៃលែង បើមិនគិតអោយល្អទេគឺមិនអាចយល់បានឡើយ។ ដូច្នេះកត្តញ្ញូតាធម៌ត្រូវកូនខំប្រឹងគិតអោយបានល្អ កុំយល់ថាមិនសូវសំខាន់នោះ មនុស្សដែលអាក្រក់ ខុសលីល ខុសធម៌ ខុសវិន័យទៅបាន តាំងតែពីខុសតូចរហូតដល់ខុសធំគឺកើតមកពីការមិនដឹងគុណ តែបើកូនជាមនុស្សចេះដឹងគុណ កូនមានតែសេចក្ដីចម្រើនដោយកុសល ម្យ៉ាងទៀតក…

ការចេះដឹងល្អរមែងនាំមកនូវសេចក្ដីសុខ

ការចូលរៀនក្នុងសាលា ការលេងកីឡា ការសម្ដែងសិល្បៈជាដើមនេះគឺត្រូវមានគ្រូ មានការគ្រប់គ្រង មានការបង្វឹកពីខាងដើមមក​ យ៉ាងណាមិញមនុស្សយើងតាំងពីតូចរហូតដល់ធំ និងចេះមានការទទួលខុសត្រូវ ខ្លួនឯងបាននោះក៏ត្រូវមានឪពុក មានម្ដាយ មានគ្រូ មានអ្នកមើលថែ មានអ្នកបង្វឹកបង្ហាត់បង្រៀនយ៉ាងនោះដែរ កាលបើកូនមានការចេះដឹងល្អ មានការប្រព្រឹត្តល្អហើយនោះ កូនរមែងមានសេចក្ដីសុខក្នុងជីវិតរបស់កូនយ៉ាងពិតប្រាកដ។ ឪពុកនឹងម្ដាយរបស់កូនមានសសេចក្ដីសុខណាស់កាលបើបានមើលថែ​ និងអប់រំទូន្មានកូនហើយកូនជាមនុស្សប្រដៅងាយ ប្រព្រឹត្តល្អ ចម្រើនដល់គុណ និងមានសីលធម៌ប្រចាំខ្លួនជាប់ជាឧបនិស្ស័យតាមការដែលម៉ែឪទូន្ម…

មនុស្សល្អ

កូនមាសឪពុក! កូនត្រូវតែជាមនុស្សល្អដូចតទៅ៖ ជាកូនដែលល្អរបស់ឪពុកម្ដាយ ជាសិស្សដែលល្អរបស់គ្រួអាចារ្យ ជាមិត្តដែលល្អរបស់មិត្ត ជាប្រជាពលរដ្ឋល្អរបស់ប្រទេសជាតិ ជាសាវ័កល្អរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនា ចូរកូនមានជីវិតត្រឹមត្រូវនៅក្នុងលោកនេះដោយប្រឹងសាងនូវសុចរឹតពិតប្រាកដ ចូរកូនរស់នៅអោយជាក្ដីសង្ឃឹមរបស់មនុស្សទាំងឡាយ ចូរកូនប្រាថ្នាអោយពិភពលោកជួបនូវសេចក្ដីសុខស្ងប់។ ជីវិតតាំងតែពីមានកូនរហូតមកដល់ខណៈនេះ សេចក្ដីប្រាថ្នារបស់ឪពុកដែលមានចំពោះកូនគឺ

ការហ្វឹកហាត់កសាងខ្លួន

កូនមាសឪពុក! កូនត្រូវហាត់ធ្វើខ្លួនអោយសុភាពរាបសា មានការព្យាយាម ចេះអើពើជួយធ្វើការអ្នកដទៃដោយសេចក្ដីពេញចិត្ត និងធ្វើខ្លួនអោយជាមនុស្សបានការដើម្បីជាប់ជាឧបនិស្ស័យដល់ធំឡើងកូនបានធ្វើជាមនុស្សល្អ ជាមនុស្សមានសេចក្ដិចម្រើនមាំទាំក្នុងជីវិត។ កូននៅតូចកូនធ្វើអ្វីត្រូវអោយនៅក្នុងការហ្វឹកហាត់កសាងខ្លួន បើកូនមានស្មារតីកសាងខ្លូនជានិច្ចនោះ កូនធ្វើអ្វីៗតែងមានរបៀបរៀបរយ កាលបើមានរបៀបរៀបរយល្អហើយកូនអាចរៀនសូត្រ និងអាចធ្វើការងារផ្សេងៗ

សេចក្ដីប្រថ្នារបស់ឪពុកម្ដាយ

កូនមាសឪពុក! ពុកនឹងម៉ែប្រាថ្នាអោយកូនមាននូវសេចក្ដីសុខ ទើបបានជាអប់រំ និងដាស់តឿនក្រើនរលឹកកូនជារឿយៗ មិនអោយកូនលេងហួសពេលវេលាព្រោះអាចនាំអោយកូនមានជំងឺគ្រុនរងាជាដើម ដាស់តឿនកូនមិនអោយញ៉ាំនូវអាហារណាដែលមិនល្អ ព្រោះវាអាចនាំអោយខូចសុខភាព។ ហើយបើកូននៅមិនទាន់យល់នូវពាក្យដាស់តឿន ឬក៏មិនបានស្ដាប់តាមពាក្យទូន្មានរបស់ម៉ែឪទេនោះ ដល់ពេលកូនមិនស្រួលខ្លួនឡើង ឪពុកម្ដាយក៏ត្រូវតែនៅរក្សានិងព្យាបាលកូនយ៉ាងល្អជាទីបំផុតដដែល។  នៅក្នុងដំណើរជីវិតក៏ដូចគ្នាដែរឪពុកម្ដាយបានអប់រំ និងដាស់តឿនជានិច្ចអោយកូនតាំងចិត្តសិក្សារៀនសូត្ររៀបចំខ្លួនអោយនៅក្នុងសេចក្ដីល្អ មិនអោយកូប្រព្…

សេចក្ដីអត់ធន់ពីរយ៉ាង

កូនមាសឪពុក! កូនត្រូវយល់ដឹងថា សេចក្ដីអត់ធន់ញ៉ាំងផលអោយសម្រេចបានគ្រប់យ៉ាង កូនត្រូវអត់ធន់ដូចតទៅ៖ អត់ធន់ក្នុងរឿងដែលគួរអត់ធន់ អត់ធន់ក្នុងរឿងដែលមិនគួរអត់ធន់ ឪសូមអធិប្បាយ គឺមុនដំបូង « អត់ធន់ក្នុងរឿងដែលគួរអត់ធន់ » ដូចជាអត់ធន់ចំពោះមុខនាទី អត់ធន់ក្នុងការបរិភោគ ការដេក ការរៀនជាដើម ចូរកូនអត់ធន់ដើម្បីអនាគតរបស់កូន សូមអោយកូនប្រកាន់ទុកថា សេចក្ដីអត់ធន់គឺជាមុខនាទីមួយរបស់យើងផងដែរ។ តទៅឪសូមអោយកូន « អត់ធន់ក្នុងរឿងដែលមិនគួរអត់ធន់ » ដូចជាយើងធ្វើល្អហើយតែត្រូវគេនិន្ទា ធ្វើល្អដល់គេត្រូវគេប្រទុស្ដតបវិញ និយាយពិតធ្វើដោយស្មោះតែត្រូវគេពោលមួលបង្កាច់...

សេចក្ដីល្អ១០ប្រការ

កូនមាសឪពុក! ឪពុកប្រាថ្នាអោយកូនចូលដល់សេចក្ដីល្អ១០ប្រការ៖ កូនត្រូវជាអ្នកមាននូវសីលធម៌ប្រចាំខ្លូន។ កូនត្រូវស្វែងរកការចេះដឹងមកដាក់ខ្លួន។ កូនត្រូវគប់រកតែជាមួយមិត្តពិតប្រាកដ។ កូនត្រូវជាមនុស្សប្រដៅងាយ។ កូនត្រូវចេះជួយកិច្ចការអ្នកដទៃ។ កូនត្រូវចេះស្រឡាញ់ធម៌សប្បុរស។ កូនត្រូវមានព្យាយាមដោយអំណត់អត់ធន់។

ពាក្យនិយាយ

កូនមាសឪពុក! មនុស្សគ្រប់រូបកើតមកក្នុងលោករមែងមានការទាក់ទងគ្នាដោយពាក្យនិយាយ ពាក្យនិយាយមានអំណាចដ៏ក្រៃលែង កូនត្រូវយល់ដូចតទៅ៖ ពាក្យនិយាយអាច់ប្ដូរផ្លាស់ពីហេតុអាក្រក់មកជាហេតុល្អបាន។ ពាក្យនិយាយអាចប្ដូរផ្លាស់មនុស្សមានទុក្ខអោយភ្លេចទុក្ខបាន។ ពាក្យនិយាយអាចប្ដូរផ្លាស់មនុស្សខ្ជិលមកជាអ្នកមានសេចក្ដីព្យាយាមបាន។ ពាក្យនិយាយអាចប្ដូរផ្លាស់មនុស្សល្ងង់អោយមកជាមនុស្សឆ្លាតបាន។ ពាក្យនិយាយអាចប្ដូរផ្លាស់មនុស្សដែលកំពុងមានកង្វល់មកជាមនុស្សស្ងប់បាន។ ពាក្យនិយាយអាចប្ដូរផ្លាស់មនុស្សចចេសរឹងរូសអោយមកជាមនុស្សប្រដៅងាយបាន។ ពាក្យនិយាយអាចប្ដូរផ្លាស់មនុស្សដែលខូចសតិអោយមាន…

កូនមាសឪពុកត្រូវជាមនុស្សដូចតទៅ៖

កូនស្រីឪត្រូវជាមនុស្សមិនរឹងត្អឹង                            តែបើរឹងត្រូវរឹងប៉ឹងប្រឹងសិក្សា កូនប្រុសឪត្រូវជាមនុស្សមានប្រាជ្ញា                         ព្រះផ្ដាំថាកុំស្នេហាស្រាស្រីល្បែង។ កូនស្រីឪត្រូវជាមនុស្សមិនជាប់នុយ                   កុំស្នេហ៍លុយស្អុយកេរ្ដិ៍ឈ្មោះរស់ដូចផ្សែង កូនស្រីឪត្រូវជាមនុស្សចេះក្លាចក្រែង                        ព្រះសម្ដែងត្រូវទម្លាប់ជាប់សីលវិញ។ កូនប្រុសឪត្រូវជាមនុស្សចេះស្មោះត្រង់                     កុំតាមចង់ក្រែងមិនសុខទុក្ខម្នោម្និញ កុនប្រុសឪត្រូវជាមនុស្សតាមចេះវិញ                        ត្រូវបំពេញធម៌សណ្ដោសប្រោសម…

សេចក្ដីអត់ធន់

ភ្លេចអ្វីភ្លេចបាន                              តែបើភ្លេចប្រាណ                  ឈានធ្លាក់រណ្ដៅ        បើបានជាភ្លាត់                               មិនទាន់ធ្លាក់ជ្រៅ                          ប្រឹងឡើងណាពៅ                                                   កុំនៅនាំជ្រុល។ ខូចធ្វីមិនគ្រោះ                               តែបើខូចឈ្មោះ                              មិនងាយជួសជុល កូនត្រូវប្រយ័ត្ន                               កុំងប់ងងុល                                    កាមជាគ្រឿងពុល                                                   ខូចអស់ទាំងខ្ល…

ចូរនិយាយពីសញ្ញាវណ្ណយុត្តិ និងសញ្ញាប្រយោគ ដែលបានប្រើនៅក្នុងភាសាខ្មែរ។

វណ្ណយុត្តិៈ  គឺ​ជា​សញ្ញា​ទាំង​ឡាយ​ដែល​បង្កើត​ឡើងដើម្បី​កែ​ប្រែ​ ផ្តួល​សំឡេង​ព្យញ្ជនៈ ឬ​ពាក្យ​ពេចន៍​ខ្លះ ឲ្យ​សម​ស្រប​ទៅ​តាម​តម្រូវ​ការ​ប្រើ​ប្រាស់ ​ក្នុង​ភាសា​របស់​យើង ។ មិន​តែ​ប៉ុណ្ណោះ​ សញ្ញា​ទាំង​នេះ ក៏​អាច​ជួយ​បំប្លែង​​សំឡេង​នៃ​ពាក្យ​ខ្លះ ដែល​មាន​ប្រភព​មក​ពី​ភាសា​បាលី​ ឬ​សំស្ក្រឹត​ផង​ដែរ ។   វណ្ណយុត្តិ​ទាំង​ឡាយ​ចែក​ចេញ​ជា​ពីរ​ពួក​គឺ៖ វណ្ណយុត្តិ​ ដែល​បន្ថែម​លើ​ព្យញ្ជនៈ ដើម្បី​លម្អៀង​សព្ទ​ឲ្យ​ខ្លី​ឲ្យ​មាន​សូរ​ផ្សេង​ ឲ្យ​ប្លែក​ពី សំឡេង ដើម ។

ចូរនិយាយពីតួព្យញ្ជនៈខ្មែរ វគ្គព្យញ្ជនៈខ្មែរ គូព្យញ្ជនៈខ្មែរ សញ្ញា​ព្យញ្ជនៈ​ខ្មែរ និងសូរព្យញ្ជនៈខ្មែរ។

ព្យញ្ជនៈខ្មែរៈ  មាន៣៣តួ ចែកជា៥វគ្គ និង១សេសវគ្គគឺ ៖ វគ្គ ក មាន ក ខ គ ឃ ង ។ វគ្គ ច មាន ច ឆ ជ ឈ ញ ។ វគ្គ ដ មាន ដ ឋ ឌ ឍ ណ ។ វគ្គ ត មាន ត ថ ទ ធ  ន ។ វគ្គ ប មាន ប ផ ព ភ ម ។ ១សេសវគ្គ មាន យ រ ល វ ស ហ ឡ អ ។  ក្នុងនោះព្យញ្ជនៈពួកអមាន ១៥តួគឺ ក ខ ច ឆ ដ ឋ ណ ត ថ ប ផ ស ហ ឡ អ។ ​ព្យញ្ជនៈពួកអ៊​មាន ១៨តួគឺ គ ឃ ង ជ ឈ ញ ឌ ឍ ទ ធ ន ព ភ ម យ រ ល វ។ គូព្យញ្ជនៈខ្មែរៈ មាន ២២គូគឺ (កគ) (ខឃ) (ង៉ង) (ចជ) (ឆឈ) (ញ៉ញ) (ដឌ) (ឋឍ) (ណន)(តទ) (ថធ) (បប៊) (ប៉ព) (ផភ) (ម៉ម) (យ៉យ) (រ៉រ) (ឡល) (វ៉វ) (សស៊) (ហហ៊) (អអ៊)។ សញ្ញាព្យញ្ជនៈខ្មែរៈ មាន ៤៤ ឬ៤៦គឺ ក គ ខ ឃ ង៉ ង ច…

តើទម្រង់កន្សោមនាមមានប៉ុន្មានប្រភេទ? អ្វីខ្លះ?

ទម្រង់កន្សោមនាម មានបីប្រភេទគឺ ៖ ទម្រង់តូចបំផុតៈ  មាននាម សព្វនាម (នាម + កំណត់)។ ទម្រង់រីករណបៈ  មាន៤យ៉ាងគឺ៖ នាម ឬកន្សោមនាម + ពង្រីក (មានមុខងារជាគុណបទ)។ នាម ឬកន្សោមនាម + ពង្រីក (មានមុខងារជាឧបបទ)។ នាម ឬកន្សោមនាម + ពង្រីក (មានមុខងារជាកម្មបំពេញបទ)។ នាម ឬកន្សោមនាម + ពង្រីក (មានមុខងារជាឃ្លាគុណនាម)។ ទម្រង់រីកមិនរណបៈ  មាន៣យ៉ាងគឺ៖ នាម + ឈ្នាប់ + នាម។ សព្វនាម + ឈ្នាប់ + សព្វនាម។ កន្សោមនាម + ឈ្នាប់ + កន្សោមនាម។

លក្ខណៈរបស់ព្យាង្គមានប៉ុន្មានបែប? អ្វីខ្លះ?

លក្ខណៈរបស់ព្យាង្គ មានពីរបែបគឺ៖ តាមមូលភេទអ‑អ៊ៈ  ព្យាង្គមានពីរយ៉ាងគឺ៖ ព្យាង្គពួកអៈ មានសញ្ញាព្យញ្ជនៈដើមព្យាង្គពួកអ។ ព្យាង្គពួកអ៊ៈ មានសញ្ញាព្យញ្ជនៈដើមព្យាង្គពួកអ៊។ តាមលក្ខណៈខ្យល់ៈ  ព្យាង្គមានបួនយ៉ាងគឺ៖ ព្យាង្គបើកៈ  ជាព្យាង្គដែលមានស្រៈនៅខាងចុង និងមានទម្រង់ ពស ឬពពស។ ព្យាង្គបិទៈ ជាព្យាង្គដែលមានព្យញ្ជនៈនៅខាងចុង និងមានទម្រង់ ពសព ឬពពសព។ ព្យាង្គវែងៈ ជាព្យាង្គដែលមានស្រៈវែង។ ព្យាង្គខ្លីៈ ជាព្យាង្គដែលមានស្រៈខ្លី។

ដូចម្ដេចដែលហៅថាទំនាញសូរ? មានប៉ុន្មានប្រភេទ? អ្វីខ្លះ?

ទំនាញសូរៈ  ជាឥទ្ធិពលរបស់ព្យញ្ជនៈទី១ ឬព្យាង្គទី១នៃពួកអ ឬអ៊ ទៅ ​ លើ ​ ព្យញ្ជនៈទី២ ឬព្យាង្គទី២នៃពួកអ ឬអ៊ ដើម្បីបង្កើតបានពួកអ ឬអ៊ដូចគ្នា។  គេចែកទំនាញសូរជាពីរប្រភេទគឺ ៖ ទំនាញសូរលើពាក្យមួយព្យាង្គៈ  (ព្យាង្គទី១នៃពួកអ + ព្យាង្គទី១នៃពួកអ៊=ពួកអ)។ ទំនាញសូរលើពាក្យ ​ មួយព្យាង្គមាន២រូបមន្តគឺ៖ ធាតុទី១ + ធាតុទី២=ធាតុផ្សំ ស្ទះអ + ច្រមុះអ៊=ពួកអ ស្ទះអ + បង្ហូរអ៊=ពួកអ ធាតុទី១ + ធាតុទី២=ធាតុផ្សំ បង្ហូរអ (ស) + ច្រមុះអ៊=ពួកអ បង្ហូរអ (ស) + បង្ហូរអ៊=ពួកអ ទំនាញសូរលើពាក្យពីរព្យាង្គៈ (ព្យាង្គទី១លើព្យាង្គទី២)។ ទំនាញ​សូរលើពាក្យពីរព្យាង្គ​មាន​៥រ…

ដូចម្ដេចដែលហៅថាព្យាង្គ? មានប៉ុន្មានទម្រង់? អ្វីខ្លះ? ដូចម្ដេចដែលហៅថាសទ្ទនៅក្នុងព្យាង្គ? មានប៉ុន្មានប្រភេទ? អ្វីខ្លះ?

ព្យាង្គៈ  ជាសូររួមនៃសទ្ទ ដែលបន្លឺឡើង ​ តែមួយ ​ បន្សាយ ​ សំឡេង។ ​ ព្យាង្គ ​ មាន ​ ៤ទម្រង់គឺ៖ ទម្រង់[ពស]:  កើតពីព្យញ្ជនៈ + ស្រៈ។ ទម្រង់[ពសព]:  កើតពីព្យញ្ជនៈ + ស្រៈ + ព្យញ្ជនៈ។ ទម្រង់[ពពស]:  កើតពីព្យញ្ជនៈ + ព្យញ្ជនៈ + ស្រៈ។ ទម្រង់[ពពសព]:  កើតពីព្យញ្ជនៈ + ព្យញ្ជនៈ + ស្រៈ + ព្យញ្ជនៈ។ សទ្ទនៅក្នុងព្យាង្គៈ  ជាសូរសំឡេងនៅក្នុងព្យាង្គនីមួយៗ។    សទ្ទនៅក្នុងព្យាង្គ ​​ មានបី ​ ប្រភេទគឺ៖

ដូចម្ដេចដែលហៅថាព្យញ្ជនៈផ្សំ? មានប៉ុន្មានទម្រង់? អ្វីខ្លះ?

ព្យញ្ជនៈផ្សំៈ  ជាសូររួមនៃព្យញ្ជនៈពីរ ឬបីដែលគ្មាន ​ ស្រៈនៅ ​ ចន្លោះ ​ សូ ​ រ ​ ទាំងនោះទេ។ ​  ទម្រង់ព្យញ្ជនៈផ្សំមាន១០ទម្រង់គឺ៖ ព្យញ្ជនៈផ្សំ=ស្ទះ + ស្ទះ។ ព្យញ្ជនៈផ្សំ=ស្ទះ + ច្រមុះ។ ព្យញ្ជនៈផ្សំ=ស្ទះ + បង្ហូរត្រដុស។ ព្យញ្ជនៈផ្សំ=ច្រមុះ + ស្ទះ។ ព្យញ្ជនៈផ្សំ=ច្រមុះ + ច្រមុះ។

ដូចម្ដេចដែលហៅថាសូរព្យញ្ជនៈ? មានប៉ុន្មានបញ្ចែក? អ្វីខ្លះ?

សូរព្យញ្ជនៈ ជាសូរសំឡេងដែល ​ កើតមកពីដំណើរខ្យល់ ​ តាម ​ បំពង់ ​ សំឡេង បន្លឺឡើង ដោយមានទំនប់ប្រកប ​ ដោយភាព ​ ពុំច្បាស់លាស់។ ​  គេអាច ​ ចែកសូរ ​ ព្យញ្ជនៈតាមលក្ខណៈបី បញ្ចែក គឺ៖ តាមលក្ខណៈខ្យល់ៈ  គេចែកសូរព្យញ្ជនៈជាបីប្រភេទគឺ៖ ព្យញ្ជនៈខ្យល់ស្ទះ: ជាព្យញ្ជនៈដែលបន្លឺឡើងដោយមានការរៀបចំ ប ម្រឹ ង និងបំលាស់ ប្ដូរកន្លែង​នៃ​ប្រដាប់សំឡេង។ ព្យញ្ជនៈខ្យល់ស្ទះមានពីរគឺព្យញ្ជនៈខ្យល់ស្ទះមានខ្យល់ (ខឃ ឆឈ ឋឍ ថធ ផភ)​ និងព្យញ្ជនៈខ្យល់ស្ទះគ្មានខ្យល់ (កគ ចជ  ដឌ តទ បប៊ ប៉ព អអ៊)។ ព្យញ្ជនៈខ្យល់ច្រមុះ: ជាព្យញ្ជនៈដែលបន្លឺឡើងដោយមានភាពរំពង​ក្នុងច្រមុះ។ព្យញ្ជនៈ​​ខ្យល់…