ទំព័រស្លឹករឹត

សូមស្វាគមន៍មកកាន់ ទំព័រស្លឹករឹត! ទំព័រនេះផ្ដល់ជូនលោកអ្នកនូវចំណេះដឹងជាច្រើនរួមមាន ប្រជុំកងធម៌ តែងសេចក្ដី វេយ្យាករណ៍ អក្សរសិល្ប៍ ប្រវត្តិកវីនិពន្ធ សម្ភាសអក្សរសាស្ត្រ កិច្ចការបណ្ណាល័យ វីដេអូមេរៀន កម្មវិធីហ្វឹកហាត់វាយពាក្យ កម្មវិធីគ្រប់គ្រងពិន្ទុសិស្ស កម្មវិធីគ្រប់គ្រងបណ្ណាល័យ និងគតិអប់រំផ្សេងៗទៀត សូមប្រើប្រាស់ទំព័រនេះដោយសេចក្ដីសោមនស្សរីករាយ សូមអរគុណ! ពីលោកគ្រូ នូ ញឿន អនុវិទ្យាល័យគិរីសុវណ្ណវង្ស ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង ទូរស័ព្ទលេខ ០៩៦ ៦៥ ៦៨ ៥៦៥!

ដូចម្ដេចដែលហៅថាព្យញ្ជនៈទោល? តាមលក្ខណៈបន្លឺតើគេអាចចែកព្យញ្ជនៈទោលជាប៉ុន្មានប្រភេទ? អ្វីខ្លះ?

ព្យញ្ជនៈទោលៈ ជាព្យញ្ជនៈដើមព្យាង្គ ឬជាព្យញ្ជនៈ ចុងព្យាង្គ ដែល ប្រើ ក្នុងការ ប្រកប សូរ។ តាមលក្ខណៈ បន្លឺ គេ អាច ចែកព្យញ្ជនៈទោលជា៨ប្រភេទគឺ ៖ ព្យញ្ជនៈបបូរមាត់ៈ កើតត្រង់បបូរមាត់ មានបប៊ ប៉ព ផភ ម៉ម។ ព្យញ្ជនៈធ្មេញៈ កើតត្រង់ធ្មេញមុខ មានវ៉វ។ ព្យញ្ជនៈក្រអូមមុខៈ កើតត្រង់ក្រអូមមុខ មានរ៉រ។

ដូចម្ដេចដែលហៅថាសញ្ញាស្រៈ? មានប៉ុន្មានប្រភេទ? អ្វីខ្លះ?

សញ្ញាស្រៈ ជារូបរាងរបស់ស្រៈសម្រាប់កត់សូរសំឡេងស្រៈ។ សញ្ញា ស្រៈមាន ពីរ ប្រភេទ គឺ ៖ សញ្ញាស្រៈនិស្ស័យៈ ជាសញ្ញាស្រៈសម្រាប់ប្រើភ្ជាប់អាស្រ័យជាមួយព្យញ្ជនៈដើម្បីកត់សូរស្រៈ។ សញ្ញាស្រៈនិស្ស័យមានពីរប្រភេទគឺ ៖ សញ្ញាស្រៈកប់តួៈ ជាសញ្ញាស្រៈសម្រាប់កត់សូរស្រៈ(អ) (អ់) (អ៊) និង(អ៊់) ដែលកប់ក្នុងព្យញ្ជនៈ ទាំង ៣៣តួ។ សញ្ញាស្រៈភ្ជាប់តួៈ ជាសញ្ញាស្រៈសម្រាប់ប្រើជាមួយសញ្ញាព្យញ្ជនៈពួកអផង ពួកអ៊ ផង។ សញ្ញា ស្រៈ ភ្ជាប់តួមានពីរប្រភេទគឺ ៖

ដូចម្ដេចដែលហៅថាមូលភេទអ អ៊ ?តាមរយៈមូលភេទអ អ៊ តើគេអាចចែកសូរជាប៉ុន្មានយ៉ាង? អ្វីខ្លះ? ដូចម្ដេចដែលហៅថាសូរស្រៈ? មានប៉ុន្មានបញ្ចែក? អ្វីខ្លះ?

មូលភេទ អ‑អ៊ៈ ជាលក្ខណៈពិសេសរបស់ភាសាខ្មែរដែលទាមទារឲ្យស្រៈ ព្យញ្ជនៈ និង ព្យាង្គត្រូវគោរព ហើយចែក សូរ ជា បីយ៉ាងគឺ ៖ សូរស្រៈ មានពីរពួកគឺសូរស្រៈពួកអ និងសូរស្រៈពួកអ៊។ សូរព្យញ្ជនៈ មានពីរពួកគឺសូរព្យញ្ជនៈពួកអ និងសូរព្យញ្ជនៈពួកអ៊។ សូរព្យាង្គ មានពីរពួកគឺសូរព្យាង្គពួកអ និងសូរព្យាង្គពួកអ៊។ សូរស្រៈ ជាសូរសំឡេងដែលកើតមកពីដំណើរខ្យល់តាមបំពង់សំឡេង បន្លឺឡើង ដោយ គ្មានទំនប់ប្រកបដោយ ភាពច្បាស់លាស់។ គេអាចចែកសូរស្រៈ តាម បញ្ចែកបីយ៉ាងគឺ៖ បញ្ចែក អ‑អ៊ៈ តាមមូលភាព អ‑អ៊ គេអាចចែកសូរស្រៈជាបីពួកគឺ ៖ សូរស្រៈពួកអៈ មាន១៧សូរគឺ(អ) (អ់) (អា) (អា់) (អិ)…

ដូចម្ដេចដែលហៅថាការបន្លឺសំឡេង? មានប៉ុន្មានលក្ខណៈ? អ្វីខ្លះ?

ការបន្លឺសំឡេងៈ ជាការបង្កើតសូរសំឡេង ដោយពឹងផ្អែក លើកា រ រៀប ចំប្រដាប់ សំឡេង ចលនាខ្យល់ និងភាពឮ។ គេចែកការ បន្លឺសំឡេង តាម លក្ខណៈ បី យ៉ាង រួមមាន៖ លក្ខណៈបន្លឺៈ សំដៅលើរបៀបរៀបចំនិងចលនានៃប្រដាប់សំឡេង។ ប្រដាប់សំឡេង ចែកជាពីរ ប្រភេទគឺ៖ ប្រដាប់បន្លឺៈ ជាប្រដាប់សំឡេង ដែលមានចលនាអាចកម្រើក និងផ្លាស់ប្ដូរកន្លែងបាន ហើយស្ថិត នៅ ក្រោមប្រហោងមាត់។ប្រដាប់បន្លឺមានបួនគឺ បបូរមាត់ក្រោម ធ្មេញ ក្រោម អណ្ដាត និងខ្សែសំឡេង។

ដូចម្ដេចដែលហៅថាវិធីកម្លាយ? មានប៉ុន្មានបែប? អ្វីខ្លះ?

វិធីកម្លាយៈ ជាវិធីបង្កើតពាក្យឲ្យសម្បូរបែបក្នុងភាសាខ្មែរ ដោយពឹង ផ្អែកលើពាក្យ ឫ ស និងផ្នត់កម្លាយ។ វិធីកម្លាយមានពីរបែបគឺ៖ វិធីកម្លាយតាមផ្នត់ដើមៈ ជាការបន្ថែមផ្នត់នៅខាងដើមពាក្យ ឫ ស ដើម្បីបង្កើតពាក្យកម្លាយ។ វិធីកម្លាយតាមផ្នត់ដើមមានទម្រង់បួនយ៉ាងគឺ៖ ផ្នត់ដើមទម្រង់(ព‑): កើតមកពីព្យញ្ជនៈទោលតែមួយនៅខាងដើមពាក្យ ឫ ស មានសូរ សំឡេងតែមួយព្យាង្គ។ ផ្នត់ដើមទម្រង់(ព‑) មានច្រើនយ៉ាងដូចជា ផ្នត់ដើម(ក‑) ផ្នត់ដើម(ច‑) ផ្នត់ដើម (ជ‑) ផ្នត់ដើម(ត‑) ផ្នត់ដើម(ទ‑) ផ្នត់ដើម (ប‑) ផ្នត់ដើម (ម‑) ផ្នត់ដើម (ស‑) ...។ ផ្នត់ដើមទម្រង់(ពស‑): កើតមកពីព្យញ្ជនៈទោលតែមួយ …

តើល្បះមានប៉ុន្មានប្រភេទ? អ្វីខ្លះ?

ល្បះមានបីប្រភេទគឺ៖ ល្បះទោលៈ ជាល្បះដែលមានទម្រង់តូចបំផុត កើតឡើងដោយកន្សោមនាមប្រធាន និងកន្សោម កិរិយា។ ល្បះទោលមានប្រាំបួនទម្រង់ តែទម្រង់សំខាន់ៗមាន តែបួន ទម្រង់ គឺ៖ ល=កន + កកិ (កិ)។ ល=កន + កកិ (កិ + កន)។ ល=កន + កកិ (កិ + កមធ)។ ល=កន + កកិ (កិ + កន + កមធ)។ ល=កន + កកិ (កិ + កន ឬគុ ( មានមុខងារជាគុណប្រធាន) ) ។

ដូចម្ដេចដែលហៅថាល្បះ? មានប៉ុន្មានបែប? អ្វីខ្លះ?

ល្បះ: ជាកន្សោមពាក្យដែលមានន័យគ្រប់គ្រាន់ ស្ដាប់បាន ហើយបញ្ចប់ ដោយសញ្ញាខណ្ឌ(។) សញ្ញាសួរ(?) និងសញ្ញាឧទាន(!)។ ល្បះមានបួនបែបគឺ៖ ល្បះបញ្ជាក់ៈ ជាល្បះដែលប្រាប់ព័ត៌មាន ឬដំណឹងផ្សេងៗហើយបញ្ចប់ដោយសញ្ញាខណ្ឌ។ ល្បះបញ្ជាៈ ជាល្បះដែលប្រើសម្រាប់បង្គាប់បញ្ជា ឲ្យដំប ូ ន្មាន សំណូមពរ ឬអង្វរ ហើយបញ្ចប់ដោយសញ្ញាខណ្ឌ។ ល្បះសំណួរៈ ជាល្បះដែលសួររកព័ត៌មាន ឬដំណឹងផ្សេងៗ ហើយបញ្ចប់ដោយសញ្ញាសួរ។ ល្បះឧទានៈ ជាល្បះដែលប្រើសម្រាប់បង្ហាញពីអារម្មណ៍រំភើប ភ័យព្រួយ រន្ធត់ ស្ងើច សរសើរ ភ័យ ខ្លាច ...ហើយបញ្ចប់ដោយសញ្ញាឧទាន។